Spatisite Nedir?
Spastisite çocuğun yaşadığı sinir sistemindeki etkilenime bağlı olarak bazı kontrol mekanizmalarında ki bozukluğa bağlı gelişen kasın normal tonusundan daha yüksek tonusa sahip olmasıdır. Kas gergindir, hareketler katılaşmıştır. Spastisite bir hastalık değil hastalığın sonucudur. Spastisite sadece serebral palsiye özgü bir bulgu değildir. Omurilik yaralanmaları, bazı metabolik hastalıklar gibi durumlarda da spastisite görülebilir.
Spastisite Ne zaman Başlar?
Spastisite değişken bir durumdur ancak genelde çocuğun yer çekimine karşı hareketlerinin arttığı dönemler olan oturmaya başlama spastisitenin aile tarafından fark edildiği zamanlardır. Aile bir yada iki elin yumuk olması, bacaklardaki gerginlik, ayakların sürekli aşağı ve içe dönük durması ve tersi hareketlerde zorlanması sonucu hekime başvurur.
Tedavi Şekli Nedir ve Ne Zaman Başlamalıdır?
Spastisitenin tedavisi için diğer durumlarda olduğu gibi erken müdahale çok önemlidir. Genelde yapılan yanlış tedavide uygun zamanda uygun girişimin yapılmayışıdır. Geç kalınan fizyoterapi, erken yapılan yada yine geç kalınan cerrahide spastisitenin tedavisinde önemli hatalardan biridir. Spastisite için günümüzde en uygun yaklaşım erken fizyoterapi, uygun ilaç kullanımı, zamanında botox uygulaması ve eğer ihtiyaç devam ediyorsa hekimin kararıyla uygun yaşta cerrahi girişimdir.
Erken fizyoterapişunları içerir;
- Çeşitli Fizyoterapi Yaklaşımları(Bobath Yaklaşımı vb.)
- Pozisyonlamalar
- Germe Egzersizleri
- Ortez kullanımı
- Aile eğitimi vb.
Botox uygulaması ise spastisitenin görüldüğü yani aşırı kasılan tonusu artmış kasın geçici olarak gerginliğini azaltan, o kası 3 ila 6 ay kadar kısmen devre dışı bırakan kas içi enjeksiyonla uygulanan bir yöntemdir.Botoxun etkisi 3. günde başlar 10. günde maksimum düzeye ulaşır. Günümüzde botox daha etkin olduğu için birçok hekim tarafından yaklaşık 10 günlük alçı ile uygulanmaktadır. Botoxun spastisiteyi tedavi ettiği düşünülmemelidir. Botox spastisiteyi sadece kas sinir kavşağında ki bağlantıyı sağlayan mekanizmaya yaptığı etkiyle geçici bir süre ortadan kaldırmıştır. Ancak bu süreç içinde yani çocuğun daha gevşek kaldığı dönemde yoğun fizik tedavi seansları ile çocuğa normal hareket deneyimi kazandırılmaya çalışılır. Bu deneyim ihtiyaç dahilinde uygun gündüz ve gece ortezleri ile gün boyu devam ettirilir.
Seri Alçılama gibi yöntemlerde spastisitenin olumsuz sonuçlarını azaltma da uygun çocukta yüz güldürücü olabilmektedir.
Cerrahi girişimler ise hekimin kararıyla uygun yaşta yapılmalıdır. Çocuğun normal motor gelişimi göz önüne alınarak kas operasyonları ve kemik operasyonları için aceleci davranılmamalı tedavi ekibinin kararına riayet edilmelidir. Genelde devam eden spastisite çocuğun uygun fizyoterapi almaması, botox gibi yöntemlerin zamanında optimum şartlarda-zamanda yapılmamış olması kaslarda ve eklemlerde kontraktür ile sonuçlanır. Yani kas çalışması için gerekli uzama yeteneğini, esnekliğini kaybeder. Kasın olması gereken boyunu tekrar kazanması için bu gibi durumlarda cerrahi müdahale gerekir. Bunun yanında kemiksel değişikliklerde aşırı kasılma dolayısıyla yanlış pozisyon ve hareketlerin sonucu olabilir. Bu gibi durumlarda da cerrahi müdahale hekimin kararıyla uygulanmaktadır. Cerrahi öncesi ve sonrası yoğun ve kapsamlı fizik tedavi gerekliliği unutulmamalıdır.
Bunun yanında Selektif Dorsal Rizotomi gibi operasyonlarda spastisite tedavisinde kullanılmaktadır. Selektif Dorsal Rizotomi omurilikte günümüzde yeterli çalışmalar oluşmaya başlamış ve olumlu sonuçlar alınmaktadır.
Özetle spastisite çoğu zaman düzenlenmesi mümkün bir bulgudur ve mutlaka profesyonel bir ekip tarafından müdahale edilmelidir. Ailelerin bu konuda bilinçli olması ve zamanında müdahale ile yüz güldürücü sonuçlar alması mümkündür. Spastisitenin düzenlenmesiyle çocuğun fonksiyonel kapasitesi artacak daha kaliteli hareket etmesi mümkün olacaktır. Doğru hareket deneyimi ile oluşması muhtemel kas iskelet sistemi bozuklukları ihtimali azalacak yada ortadan kalkacaktır.
M.Turan ÇİĞDEM
Fizyoterapist
Kaynaklar:
PJ Flett-Rehabilitation of spasticityandrelatedproblems in childhoodcerebralpalsy
Mintaze Kerem Günel-Rehabilitation of childrenwithcerebralpalsyfrom a physiotherapist’sperspective
A.Livanelioğlu-Mechanismandmeasurement of spasticity
